Mai vàng (còn gọi là hoàng mai, huỳnh mai hay lão mai, danh pháp khoa học: Ochna integerrima) là loài thực vật có hoa thuộc chi Mai (Ochna), họ Mai (Ochnaceae). Cây này được trồng làm cảnh phổ biến ở miền Nam Việt Nam vào dịp Tết Nguyên Đán.
Mai vàng được lưu dân người Việt Nam thuần hóa từ cây dại khi họ đi khai khẩn miền Nam nước này. Hoa mai vàng có năm cánh và thường nở trùng với dịp Tết Nguyên Đán như hoa đào ở miền Bắc nên người ta đã đem về trang trí vào dịp Tết. Dần dà về sau, hoa mai trở thành một hình ảnh đặc trưng khi nhắc đến ngày tết của miền Nam Việt Nam.
I. Kỹ thuật và cách chăm sóc cây mai vàng
1. Tưới nước cho cây mai vàng
Cây mai không chịu ngập úng, vì rễ cái của mai rất dài nên ngập trong nước lâu ngày rễ sẽ bị thúi khiến cây bị úa héo và chết dần. Ngoài rễ cái ra, quanh đoạn cổ rễ ,cây mai còn có vô số rễ bàng mọc tua tủa có nhiệm vụ hút các chất dinh dưỡng trong tầng đất mặt để nuôi cây. Rễ bàng khác rễ cái, rễ cái bị hỏng hay bị đứt không có khả năng mọc dài ra được, nhưng rễ bàng bị đứt chúng lại mọc ra.
Với loại mai trồng đại trà ngoài vườn thường thấy ở những vùng ngoại ô, mỗi ngày hoặc cách ngày tưới nước một lần mới tốt. Tưới nước thẳng vào gốc và xịt vài tia nhỏ lên khắp tán lá. Thời gian tốt nhất nên tưới là vào lúc sáng sớm (trước 9 giờ) hoặc tưới vào lúc chiều mát. Vào mùa mưa, mai trồng trong vườn không cần thiết phải tưới, cứ để cây sinh trưởng tự nhiên, trừ trường hợp khi có nhiều ngày nắng gắt kéo dài thì phải tưới nước để giữ đất đủ ẩm và độ xanh mướt cho cây.
Đối với mai kiểng trồng trong chậu thường sẽ bị khô nước hơn vì đất chứa trong chậu quá ít nên không thể giữ ẩm được lâu. Do đó, mai kiểng trồng trong chậu cần phải tưới nước liên tục mỗi ngày, ngày tưới 2 lần (sáng, chiều) .Đặc biệt phải chú ý đến độ rút nước của từng chậu, nếu thấy có tình trạng úng nước phải dùng que nhỏ thông ngay, nếu không bộ rễ cây sẽ bị hỏng sẽ khiến mai chết.
Tưới nước là một trong những biện pháp kỹ thuật quan trọng ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng trong quá trình chăm sóc cây mai vàng. Tùy theo mỗi điều kiện cụ thể (đất trồng, tiền vốn, mức độ hạn…) mà chọn phương pháp tưới sao cho phù hợp. Dưới đây là một số phương pháp tưới nước cơ bản cho cây mai vàng:
Tưới phun mưa
Tưới phun mưa phương pháp đơn giản, chỉ cần cho nước vào hệ thống mương trong vườn. Sử dụng những dụng cụ thủ công, thô sơ quen thuộc như thùng tưới hoa sen, dùng máy bơm gắn ống nhựa mềm đầu gắn vòi hoa sen… tưới nước cho từng gốc, từng chậu, đảm bảo tưới đủ ẩm cho mai vàng.
Tưới nhỏ giọt cho cây mai vàng
Tưới nhỏ giọt là phương pháp hữu hiệu tưới thấm nước từ từ vào trong đất, nước đi trực tiếp vào hệ thống rễ, ngoài ra phương pháp này giúp kiểm soát tình trạng tưới tiêu tốt hơn.
Ưu điểm
Lượng nước tiêu dùng để tưới ít.
Ít mất nước do gió và nắng.
Không cần áp suất lớn để cung cấp nước, ngăn chặn hạn chế cỏ dại có hại cho cây
Đồng thời có thể bón phân qua hệ thống tưới nhỏ giọt, tiết kiệm được phân bón và năng suất lao động.
Nhược điểm
Chi phí đầu tư cho quá trình chuẩn bị cao.
2. Tiêu nước cho vườn mai vàng
Tiêu nước hay còn gọi là thoát thủy là biện pháp kỹ thuật nhằm rút bớt nước ứ đọng trong đất ruộng nhiều quá mức khiến ảnh hưởng sa sút đến sự sống, tăng trưởng và năng suất cây trồng.
Việc tiêu nước trong đất hỗ trợ rất tốt cho việc cải tạo đất, rửa mặn, xả phèn, tạo thông thoáng cho tầng rễ và hạn chế sự lan tràn mầm bệnh có nguy cơ hại cho cây trồng.
Tiêu nước còn đôi khi rất cần thiết để tạo thuận lợi cho việc đi lại trong đồng ruộng hoặc cơ giới hóa.
Lợi ích của việc tiêu nước kịp thời
Tạo độ thông thoáng bên trong đất giúp cây trồng dễ dàng hấp thu dưỡng khí.
Khi hạ thấp mực nước ngầm, rễ cây phát triển sâu bám chặt vào đất hơn và dễ dàng hấp thu nhiều dưỡng chất trong đất.
Đất khô ráo giúp cho người cũng như các thiết bị cơ giới thuận tiện di chuyển để chăm sóc cây
Các vi sinh vật hiếu khí sẽ thúc đẩy nhanh hơn sự phân hủy chất hữu cơ trong đất và quá trình nitrat hóa (phân giải đạm).
Sự tiêu nước sẽ làm hạn chế các loại côn trùng và mầm bệnh phát triển;
Tiêu nước theo đúng quy trình chăm sóc cây mai vàng còn có thể giúp làm giảm hiện tượng xói mòn đất.
Thiết kế hệ thống tiêu nước
Hệ thống tiêu mặt
Hệ thống tiêu mặt (hiện tại đang phổ biến trong sản xuất): Áp dụng nhằm để tiêu thoát nước khi có lượng mưa quá lớn hoặc lũ hay thủy triều tràn sông gây ngập úng mặt vường.
Thông thường áp dụng biện pháp tiêu theo trọng lực nghĩa là nước sẽ chảy tự động theo hướng từ nơi cao xuống nơi thấp (mương thoát nước). Nếu nước nguồn quá lớn phải xây dựng đê bao và dùng máy bơm để thoát nước.
Hệ thống tiêu ngầm
Chủ yếu sử dụng khi mực nước ngầm dâng cao (do mưa, lũ, triều cường) gây ra hiện tượng úng bộ rễ cây trồng.
Đối với hệ thống tiêu ngầm, phổ biến nhất là hình thức dùng các ống cống được chôn ngầm dưới lớp rễ cây và cho nước tập trung vào đường ống rồi dẫn ra ngoài bằng bơm hoặc tự chảy (như hình).
Tiêu ngầm có mặt lợi thế là ít bị xói mòn hơn tiêu mặt nhưng chi phí đầu tư và bảo trì sẽ lớn hơn.
Một số lưu ý khi xây dựng kênh tiêu:
Kênh tiêu phải nằm ở vị trí địa hình thấp để có thể dễ tập trung nước bằng hình thức tự chảy theo từ cao xuống thấp
Tuyến kênh tiêu phải ngắn để khu vực cần tiêu nhanh chóng thoát nước và giảm khối lượng thi công
Tránh để đường kênh tiêu đi qua các vùng đất, khu vực có nền đất không ổn định, nhiều chướng ngại vật, công trình.
Lợi dụng triệt để các sông rạch tự nhiên để làm kênh tiêu, nếu cần có thể nạo vét các mương rạch để làm nơi nhận nước tiêu
Có thể kết hợp kênh tiêu nước với các kênh, rạch giao thông.
II. Cách bón phân cho cây mai vàng
Để mai vàng sinh trưởng, phát triển tốt, ra hoa đẹp um tùm nhất phải bón phân. Đây là công đoạn quan trọng nhất đối với chăm sóc cây mai vàng trong chậu.
1. Thời điểm bón cho cây mai vàng
Sau khi trồng khoảng 10 -15 ngày, cây bắt đầu ra rễ phải tiến hành bón phân, chu kỳ bón lặp lại khoảng 20 – 30 ngày tùy điều kiện môi trường và giai đoạn sinh trưởng của cây.
2. Loại phân bón cho cây mai vàng
Bón lót hữu cơ Organic 1 hoặc hữu cơ Nutrifert 4-3-3 nhằm tăng độ tươi xốp đất, tạo chất đệm, ổn định độ chua của đất tăng hiệu quả của phân vô cơ, giúp đất tơi xốp, giữ ẩm tốt và tăng độ phì nhiêu. giúp hệ rễ phát triển mạnh.
Phân hỗn hợp như: NPK 16-16-8+TE, NPK 20-20-15+TE, NPK 20-16-8+TE,…
3. Phương pháp bón phân, lượng phân bón cho cây mai vàng
Phân NPK 20-20-15+TE hoà loãng để tưới, lượng phân sử dụng từ 50 – 100 gr/15-20 lít nước, khoảng 15 – 20 ngày tưới 1 lần.
Khi mai đã lớn:
Tăng lượng phân bón và khoảng thời gian cách nhau giữa mỗi lần bón phân cũng kéo dài hơn.
Các loại phân bón qua đất thích hợp cho mai là NPK 20-20-15+TE hoặc NPK 16-16-8+TE.
Mỗi lần bón, cần sử dụng 20 – 50 gr/gốc, cách từ 20 – 30 ngày bón 1 lần.
Khi mai đã cho hoa ổn định:
Hàng năm cần bón bổ sung phân hữu cơ từ 2 – 3 kg/gốc.
Sử dụng các loại phân NPK 20-20-15+TE hoặc NPK 16-16-8+TE bón mỗi năm khoảng 3 – 4 lần với lượng bón như trên vào các đợt.
Sau khi hoa tàn (sau dịp Tết), cắt tỉa cành.
Vào đầu mùa mưa, giữa mùa mưa hoặc vào trước khi mai nở hoa 1 – 1,5 tháng. Tiến hành bón phân theo hốc, theo rãnh sâu từ 5 – 7 cm theo tán lá cây, bón tập trung vào vùng rễ non phát triển, sau đó lấp đất và chú ý kiểm tra giữ ẩm vào mùa khô, thoáng gốc vào mùa mưa.
4. Phương pháp bón phân
Sau khi tỉa cành để tạo dáng cho cây mai thì ta cần bón phân cho mai sinh trưởng tốt về cành lá. Vào giai đoạn này nhu cầu đạm và lân cần nhiều hơn, lượng kali ít cũng được.
Dùng phân NPK 20-20-15+TE bón khoảng 40 – 50g phân bón vào một chậu chứa 50 – 60kg đất trồng (đối với những cây trồng ngoài đất cũng dùng lượng tương tự nhưng bón xa gốc cây, khoảng rìa ngoài tán cây). Bón phân 2 – 3 lần/tháng, quan sát thấy cây ra cành lá xum xuê là cây đang trong tình trạng ổn định.
Giảm lượng phân bón và số lần bón nếu thấy lá quá đậm. Vào mùa mưa giữa năm (tháng 6 -10 dương lịch), dùng NPK 13-13-13+TE bón 40 – 50g phân bón/chậu chứa 50 – 60kg đất mỗi lần bón, 15 – 20 ngày bón một lần. Các loại phân trên có chứa đầy đủ các chất đa lượng và vi lượng phù hợp cho quá trình sinh trưởng của cây mai.
Vào sau mùa mưa: từ giữa tháng 11 dương lịch trở đi, nên tiến hành kiểm tra dáng cây, cành lá cây mai đã như ý chưa. Có thể tỉa lại một lần nữa rồi sau đó chỉ tưới nước để nuôi dưỡng cây.
5. Phân bón kích thích rễ cho cây mai vàng
Đối với loại trồng trong chậu: Tùy theo sự hướng dẫn của nhà sản xuất, dựa vào theo kích thước chậu, lượng bón có thể thay đổi từ 20-50 gr/chậu cho 1 lần bón. Với những chậu lớn, cây mai nhiều tuổi có thể bón khoảng 50-80 gr/chậu. Tạo rãnh có độ sâu khoảng 3-5cm xung quanh thành chậu, rải phân đều vào rãnh, lấp lại đất và tưới nước đủ ẩm. Tránh làm đứt rễ bởi cây sẽ rất dễ bị nhiễm bệnh qua vết thương. Nếu cơ sở có điều kiện, thì hàng năm vào khoảng đầu mùa mưa nên thay đất mới cho chậu, đất tơi xốp, hoặc bổ sung phân hữu cơ đã hoai mục, bón từ 2-3 kg/chậu.
Nguồn : internet / Tổng hợp : KTS.Phạm Duy